Nationaal Monument: De Grebbelinie, Masterplan NL
De Grebbelinnie In Uitvoering, Masterplan: Ontwerpprincipes En Realisatie
Eindelijk krijgt de Grebbelinie de aandacht die het verdient. Het is samen met de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Stelling van Amsterdam en Hadrian’s wall een cultuurhistorisch, militair historisch en landschappelijk bijzonder fenomeen. Een verdedigingswerk dat onlosmakelijk verbonden is met het landschap waarin het ligt omdat het gebruik maakt van juist de eigenaardigheden van dat landschap. In het geval van de Nederlandse linies werd het ingenieuze en complexe systeem van waterbeheersing (bedoeld ter wering en regulering van het water dan wel drooglegging) omgekeerd zodat het gebruikt werd als een systeem voor een snelle onderwater zetting van het land ter verdediging van de achterliggende steden. Daarmee zijn de linies een ode aan het Nederlandse landschap. De Grebbelinie is in het geheel van verdedigingswerken bijzonder omdat het geheel uit aardwerken bestaat en, anders dan de anderen, ook daadwerkelijk gefunctioneerd heeft tijdens de tweede wereld oorlog.
De vraag is nu hoe deze linie van de Grebbeberg bij Rhenen tot de Eemmond bij Bunschoten Spakenburg herkenbaar, beleefbaar en begaanbaar gemaakt kan worden. Daar zijn al een aantal studies naar gedaan. Deze studie is geen herhaling daarvan maar een voortzetting waarbij in eerste instantie wordt gekeken naar de landschappelijke inpassing en inrichting van het belangrijkste ‘aardwerk’, het Fort aan de Buursteeg op de grens van Renswoude en Veenendaal, om van daaruit richtlijnen te ontwikkelen voor de inrichting van de overige werken zonder de diversiteit aan mogelijke inrichtingen van elk individueel werk nodeloos te beperken.
De Grebbelinie is een militaire verdedigingslinie van ongeveer 68 kilometer lang die kan onderlopen, en die dateert uit de 17e eeuw. De hoogte van de verschillende ‘kommen’, opeenvolgende inundatie gebieden met telkens een hoogteverschil van een halve meter, luisterde nauwgezet. De landerijen moesten voldoende overstromen zodat de vijand de sloten en greppels niet kan zien, maar ook weer niet zoveel dat er eenvoudig weg gevaren zou kunnen worden. Dit systeem vereiste de aanleg van dwarskaden met sluizen. Deze dwarsdijken vormden op zich weer zwakke plekken in de linie en moesten verdedigd worden vanuit zogenaamde voorposten.
Samen met landschapsarchitect Michael van Gessel, zijn Patrick Mc Cabe (Landschapsarchitect) en Mark van der Bij (technische constructie) uitgenodigd om een meubellijn voor de Grebbelinie te ontwerpen die de visie die ze hadden neergezet in het plan voor dit nationaal monument zou versterken.
De meubellijn die werd ontwikkeld bevat de meest belangrijke algemene objecten en details die moeten worden toegepast langs de 68 kilometer van de Grebbelinie. Het doel is een duidelijk en samenhangend beeld van de Grebbelinie te creëren, en daarnaast een handboek te maken over hoe de verschillende objecten te bouwen, zoals omheiningen, infoborden, picknicktafels, banken, coupures, trappen en hellingen, fiets- en voetgangerssluizen en zelfs tunnels voor amfibieën.
In het kader van de reconstructie van de Grebbelinie en de verschillende werken aan deze linie worden de komende jaren specifieke projecten gedefinieerd en uitgevoerd. Het project beschrijft een zekere standaardisering van verschillende inrichtingselementen en meubilair. Het dient als handreiking naar de diverse betrokken partijen voor het maken van bestekken.
Doel van de voorstellen is om tot een eenduidige uitstraling van de Grebbelinie te komen en bezoekers te wijzen op de historie van de plek. Het meubilair is met dit doel in het achterhoofd verder uitgewerkt.
De ontwerpen worden onopvallend en eenvoudig uiteengezet, de militaire, maar rustieke kwaliteiten van de Grebbelinie vormen de basis en het idee is de vele aarden forten en werken in de Gelderse Vallei te completeren. De meubellijn is samengesteld uit drie essentiële materialen: staal, hout en zand. De stalen onderdelen met zwarte coating zijn gebruikt voor de omheining, voetgangers- en fietsensluizen en informatieborden. De banken en tafels zijn van hout. De muurcomponenten, waaronder coupures, kaaimuren en andere verticale elementen zijn gemaakt van zandzakken met een betonmengsel. De paden zijn gemaakt van zand.
De volledige suite van meubilair is in detail uitgewerkt, geprijsd en verspreid als een digitaal handboek voor iedereen die werkt op een van de projecten binnen het gebied van de Grebbelinie. De meubelontwerpen worden momenteel toegepast op meer dan vijf forten en werken en een aantal incidentele gebieden langs de Grebbelinie voor meerdere kleinere projecten.
Ruwe, eenvoudige materialen vormen de basis voor de uitwerking. Paden worden uitgevoerd in een halfverharding van zand vermengd met leem. De paden dienen goed tonrond afgewerkt te worden. Treden en hellingbanen worden uitgevoerd in beton voorzien van een veegstreek. Hellingbanen worden in langgerekte stroken uitgevoerd en voorzien van dilatatie. Onderlinge afstand van de dilataties wordt bepaald door draagkracht ondergrond. Stelregel is om de 5 m. Alle stalen onderdelen worden verduurzaamd (thermisch verzinken) en voorzien van een coating in RAL 7021 M.u.v. de bewegende onderdelen in de scharnieren: deze worden in rvs uitgevoerd.
De Daatselaar en de Asschatterkeerkade zijn de eerste in een serie aan kleine projecten (ontworpen door Michael van Gessel samen met Patrick Mc Cabe) voor de Grebbelinie. Door kleine ingrepen in het landschap te doen wordt het militaire landschap van de Grebbelinie met zijn 67 km weer beleefbaar. Een serie van grotere projecten, waaronder de reconstructie van het Fort aan de Buurtsteeg, De Hoornwerk en Lambalgen worden in 2014-2015 opgeleverd.
Cliënt: Stichting Voor De Gelderse Vallei (SVGV)
Team: Michael Van Gessel (Hoofdaannemer) En Patrick Mc Cabe (REDscape)