Bastion Groningen, Willemstad, NL
Herontwikkeling van het bastion als belevingslandschap
Bastion Groningen biedt een oplossing om het gebied nieuw leven in te blazen als bezoekerslocatie voor vestingstad Willemstad.
Bastion Groningen is één van de zeven ingebouwde bastions in de vesting Willemstad 1583. Samen met Bastion Gelderland, Bastion Groningen werd aan de vestingwerken toegevoegd 1602. Ze dienden niet alleen ter verdediging van de haveningang van de stad, maar speelde ook een sleutelrol bij de verdediging van het Hollands Diep. Vanwege hun ligging op de grens tussen zee en land, beide bastions stonden bloot aan getijdeninvloeden en zout water. Daarom kregen ze ter versteviging een buitenbekleding van baksteen. Het ontwerp van Bastion Groningen is in de loop van de geschiedenis meerdere malen aangepast aan de laatste technologische ontwikkelingen op het gebied van artillerie en militaire verdediging. Bijvoorbeeld, wapenplaatsen en een munitiedepot zijn toegevoegd.
In 2019, de gemeente Moerdijk formuleerde haar visie op de vestingwerken van Willemstad na breed overleg met bewoners en lokale partijen. Hierin wordt het bastion als belangrijke plaats genoemd, een parel, met veel potentieel voor verbetering. De toegankelijkheid, de leesbaarheid van het erfgoed en de ontwikkeling van voorzieningen zijn belangrijke verbeterpunten. Want ook al grenst het bastion aan de binnenhaven van Willemstad met een fantastisch uitzicht over de stad, de waterkant, de havens en het Hollandse Diep, het bastion wordt zelden gebruikt en bezocht. Het is verborgen. Landschapsarchitecten REDscape en DaF architecten zijn door de gemeente Moerdijk en de stadstafel uitgenodigd om een nieuw masterplan voor het bastion te ontwikkelen om het beter zichtbaar en toegankelijk te maken en de locatie te activeren.
Het bastion heeft de potentie om de komende jaren een plek van betekenis te worden voor de bewoners en bezoekers van Willemstad. Het ontwerpteam stelt voor om bij deze ontwikkeling de gelaagde en rijke geschiedenis van het bastion als uitgangspunt te nemen. De verschillende elementen op het bastion weerspiegelen opeenvolgende perioden in de geschiedenis van Willemstad. Het ontwerpteam ontdekte dat niet alleen deze gelaagdheid was versmolten tot een ongearticuleerd geheel, bovendien, het team kwam erachter dat veel van de kwaliteiten van het bastion in de loop van de tijd waren verstoord, zoals de routing van de paden en het profiel van de werken. De opgave is dan ook om de verschillende historische elementen te verduidelijken en te structureren door ze te ontrafelen en te articuleren.
De plantekening van 1865 is de belangrijke referentie voor het herdefiniëren van het bastion in zijn hoofdvorm. Nieuwe verbindingen verbeteren de toegang tot het bastion vanuit het stadscentrum, evenals ligplaatsen voor boten uit de haven. Heggen worden weer in lijn gebracht met de historische militaire camouflageplantage. Andere haagdelen worden volledig verwijderd om het bastion goed zichtbaar te maken vanuit het stadscentrum. Routes zijn ontworpen als overdekte wegen om de historische kwaliteiten van het bastion duidelijk weer te geven. De paden zijn verbreed om ze bruikbaarder te maken voor bezoekers.
Het interieur van het bastion is omgetoverd tot een amfitheater waar ook culturele activiteiten kunnen plaatsvinden. Een Terre-plein (vlakke grond) is gedefinieerd om flexibel gebruik in het bastion mogelijk te maken. We hebben de militaire gebouwen bestudeerd (zogenaamde munitiegebouwen) over de mogelijkheden voor nieuw gebruik. Het team stelt voor om ze weer toegankelijk te maken voor publieksbezoek. Er zijn enkele faciliteiten toegevoegd (zoals water, elektriciteit en toiletten) om de flexibiliteit van het fort in de toekomst te vergroten. Een panoramische tafel op de werken aan de monding van de haven zorgt voor een visueel accent en een plek om te verblijven aan het einde van de wandeling. Hier wordt de oorspronkelijke functie van de bastions in woord en beeld uitgelegd.
Uit het ruimtelijk haalbaarheidsonderzoek naar een fysieke verbinding tussen het bastion Gelderland en Groningen is gebleken dat deze te ingrijpend en verstorend is voor de erfgoedwaarde en de havenfunctie. Aan de andere kant, een nieuwe ingang ter hoogte van de sluis naast het scheepswachthuis en de molen is haalbaar en zal de toegankelijkheid van het bastion sterk verbeteren. Hierdoor is de karakteristieke sluis ook onderdeel van een publieke wandeling. Een kansrijke ontwikkeling is ook de nieuwe fietsverbinding langs de oostelijke beer. De juiste integratie en vormgeving van dit element kan bijdragen aan de beleving en toegankelijkheid van het bastion en de verbinding tussen het buitendijks landschap en het fort
Cliënt: Gemeente Moerdijk
Team: Team: REDscape: Patrick McCabe, Antoine Fourrier, Bas Poppe Ism DaF-Architecten
Status: Voltooid
Projectgebied: 0.7ha